|
|
KARL MARX
Filozof, iktisatçı ve Bilimsel Sosyalizm'in kuramcısı
Karl Marx, 5 Mayıs 1818'de Almanya'nın Rhine Eyaleti'nin Trier kasabasında
doğdu. Orta öğretimini Trier'de tamamladı. Bonn ve Berlin üniversitelerinde
hukuk öğrenimi görürken tarih ve felsefeyle ilgilendi, Hegelci E. Gans'ın
derslerini izledi. 1841'de "Demokritos'un ve Epikuros'un Doğa
Felsefelerinin Farklılıkları" adlı doktora tezinde, dinin maddecilik
açısından eleştirisini yaptı. Sol Hegelcilere katılarak Bauer kardeşlerle
dostluk kurarken, bir yandan da Feuerbach'ın etkisinde kalıp 1842'de,
muhalefetteki radikal burjuvalar tarafından kurulan Rheinische Zeitung
gazetesinin yazı işleri yöneticiliğini yaptı. Saint-Simon, Fourier,
Proudhon gibi yazarları okuyarak Fransız sosyalizmini tanımaya
çalıştı. 1843'te çocukluk arkadaşı Jenny von Westphalen ile evlendi.
Rheinische Zeitung gazetesi 1843'te kapatıldıktan sonra Paris'e yerleşti.
Fransız-Alman Yıllıkları'nı yayımladı (1844). Derginin bu ilk ve tek
sayısında, Yahudi Sorunu adlı yazısıyla siyasal savaşım konusundaki
görüşlerini ilk kez açıkladı. Aynı yıl Engels'le dostluk kuran Marx okurken
tuttuğu notlardan oluşan 1844 El Yazmaları'nda, ana temasını
yabancılaşmanın oluşturduğu hümanist bir felsefe geliştirdi. Engels'le
ortak ilk metninde (Kutsal Aile, 1845) tarih felsefesini maddeci görüş
açısından eleştirdi. 1845'te Vorwarts gazetesi yazıkurulu üyeleriyle
birlikte sürülünce Brüksele yerleşti. Birkaç ay sonra Engels'in de
Brüksel'e gitmesiyle ortak eserlerinin ikincisini (Feuerbach Üzerine
Savlar, 1845) ve üçüncüsünü (Alman İdeolojisi, 1845-1846) yayımladı. Kuramsal
çalışmalarının yanısıra, sosyalist işçilerle ve Alman göçmenlerle
ilişkilerini sıklaştırdı. Brüksel Alman İşçileri Derneği'ni kurdu ve
Engels'le birlikte bir komünist yazışma ağı oluşturdu. Komünistler
Birliği'nin isteği üzerine Komünist Manifesto'yu yazdıkları bu yıllar,
ikisi için de geçmişteki felsefi bilinçleriyle hesaplaşma ve tarihsel
maddeciliği geliştirme yılları oldu: Bu yüzden, geçmişten kopuşları hem
siyasal hem de kuramsal nitelikteydi. 1848 Devrimi patlak verince,
Belçika'dan sınır dışı edilen Marx, Köln'e yerleşerek, Neue Rheinische
Zeitung gazetesini çıkarmaya başladı. Bu gazetede işçilere yönelik
makaleler yayımladı (Ücretli Emek ve Sermaye, 1849). Almanya'dan, hemen
sonra da yeniden Fransa'dan sınırdışı edilince, 1849'da, ömrünün sonuna kadar
kalacağı Londra'ya yerleşti. Yoksulluk içinde yaşadığı bu dönemde iktisat
incelemelerine ağırlık verdi. Temel eseri olan Kapital'i hazırlamaya
başladı. 1851-1861 yıllarında New York Daily Tribune gazetesinin Avrupa
muhabirliğini yaptı. 1864'te Uluslararası İşçiler Derneği'nin kurucuları
arasında yeraldı. 1. Enternasyonal'in açılış konuşmasını ve tüzüğünü
yazdıktan sonra, Kapital'in birinci cildini Almanya'da yayımlattı (1867).
Kızını görmek için gittiği Paris'te Paris Komünü'ne tanık oldu. İngiltere'ye
dönünce Fransa'da İç Savaş (1871) adlı eserinde bu devrim denemesini
değerlendirdi. Kapital'in yazımını sürdürürken, bir yandan da işçi
partililerinin programlarının oluşturulmasına etkili biçimde katıldı.
Dühring'e karşı kalem tartışmasında Engels'i destekledi. Anti-Dühring'in
(1878) bir bölümününün yazımında Engels'le çalıştıktan sonra hastalanarak
çalışmalarını büyük ölçüde yavaşlatmak zorunda kaldı. 14 Mart 1883'te
Londra'da öldü.
|
